THE

WORD

IULU 1909

KA MAKANI MAKAULUI

Loaʻa nā manaʻo o nā holoholona a ke manaʻo nei paha lākou?

Hōʻike kekahi mau holoholona i nā mea kupaianaha e maopopo i ka mea i ʻōlelo ʻia iā lākou a e hana lākou i ka mea e haʻi ʻia ana e like me ka maopopo. ʻAʻole noʻonoʻo nā holoholona i ke ʻano o ka ʻike ʻana o ke kanaka i ka huaʻōlelo, ʻaʻole hoʻi i noʻonoʻo, ʻoiai lākou e ʻike ai i ka nui o ka mea i ʻōlelo ʻia iā lākou a e hana i nā mea he nui e haʻi ʻia lākou e hana. ʻO ka noʻonoʻo ke kumu kū hoʻokahi i loko o ke kanaka nāna e hoʻoiho iā ia a hiki iā ia ke noʻonoʻo iā ia iho ma ke ʻano heʻae wau. ʻAʻole loaʻa kēia holoholona i kēia loiloi a ʻaʻohe mea i kā lākou hana a me kā lākou hana e manaʻo ai e loaʻa ia lākou. ʻAʻole noʻonoʻo, ʻaʻole hiki iā lākou ke manaʻo no ka mea hiki ke noʻonoʻo wale ʻia ma ka hiki ʻana o ka noʻonoʻo me ka makemake. Ua makemake ka holoholona i ke kumu nui a me ke kumu nui a ka lula, ʻaʻole naʻe ko lākou manaʻo e like me nā kino holoholona kanaka.

Ma kahi ʻokoʻa i kahi kanaka, noʻonoʻo ka holoholona. ʻO ke ʻano o ka holoholona i ʻōlelo ʻia e noʻonoʻo ai, he hana ia mai ke ʻano o ka manaʻo o ke ao holoʻokoʻa, me ke ʻano ʻole o kēlā me kēia kuʻuna. ʻO nā holoholona, ​​ʻaʻole koke i lalo o ke kanaka, hana e like me kona ʻano. ʻAʻole hiki i kekahi holoholona ke hana ʻokoʻa i kona ʻano maoli, ʻo ia ka ʻano holoholona. Hiki i ke kanaka ke hana e like me kāna ʻano holoholona maoli a i ʻole ia e like me nā ʻano kanaka like ʻole a me nā hanaʻohana a ʻoihana paha, a i ʻole ka mana ʻo ia ka holoholona a me ke kanaka maʻamau a hana ma ke ʻano hoʻāno a me ke Akua. ʻO kēia koho a kāna hana e loaʻa ai i ke kanaka, hiki no kona manaʻo a he manaʻo paha kona. Inā loaʻa a i ʻole ka manaʻo he holoholona no ka mea hiki ke hoʻomaopopo i kahi koho i kāna hana. ʻAʻole like ka holoholona i ka hana like ʻole o nā holoholona i pili ia, a nāna ka specie i hoʻoholo i ke ʻano o ka holoholona a me ka hana. Ua pili kēia i kēia holoholona i kona ʻano kūlohelohe a i ʻole mau kūlana a i ʻole ʻaʻole e hoʻopili ʻia a ʻaʻole hoʻi i lalo o ka mana o ke kanaka. Ke lawe nei ke kanaka i kekahi holoholona ma lalo o kāna mana, hoʻololi ʻo ia i kēlā holoholona a hiki i ka hoʻokūkū ʻana iā ia i kona mana. Hiki i ke kanaka ke hana i kona manaʻo noʻonoʻo i ka holoholona ma kahi like me kāna e hoʻopiʻi ai i ka mana o kona noʻonoʻo i luna i ka holoholona iā ia iho. Hoʻolālā ka manaʻo o ke holoholona, ​​noʻonoʻo i ke kumumanaʻo o ke kanaka. Pono he kaʻa o ka noʻonoʻo. ʻO ka makemake ʻo ia ka mea e hana ai ka noʻonoʻo. ʻO ke kumu e hiki ai i nā holoholona ke hoʻomaʻamaʻa i nā kauoha a ke kanaka no ka mea o ka loiloi o ka makemake e pane i ka hana a ka noʻonoʻo a hoʻokō i kāna mau kīnā ʻana i ka wā e hoʻomau ka noʻonoʻo i kāna mau hana e hoʻokele i ka holoholona. ʻAʻole hana ka holoholona i ka noʻonoʻo inā ke hoʻokō nei i nā kauoha a ke kanaka. Hoʻolohe ka holoholona wale nō i ka manaʻo o ka noʻonoʻo e kuhikuhi nei. I ka hōʻike ʻana i kēia, ua ʻōlelo ʻia ʻaʻole holoholona i ʻike ʻia a hoʻomaopopo i kahi kauoha i ʻokoʻa i nā kauoha ʻē aʻe ma mua o ka hāʻawi ʻia ʻana. He ʻano like ia e like me nā mea i aʻo ʻia e ke kanaka e hana. ʻO ke ʻano o ka noʻonoʻo o ka hoʻolālā, hoʻohālikelike, e hoʻoili. ʻAʻole holoholona he hiki i ke kumu a i ʻole ke hoʻolālā i kahi mea, e hoʻohālikelike ai e ka hoʻopaʻapaʻa, a i ʻole no ka hoʻomaka ʻana i kahi papa hana no ia iho paha kekahi holoholona. Haka nā holoholona i nā hoʻopunipuni a hoʻolohe paha paha i nā kauoha no ka mea ua aʻo ʻia a aʻo ʻia e hana a ʻae lākou ia ma muli o ka manaʻo o ke kanaka i hoʻolei ʻia i ka makemake o ka holoholona e hōʻike ana i kona manaʻo i ka hana.

E hoʻoneʻeʻia paha ka hopenaʻino i nā kānaka e ke alo o nā holoholona āpau?

Aia i kēlā kanaka ma mua o ka holoholona ma mua o ka holoholona. Hiki paha i kēlā me kēia ke kōkua i ka ʻē aʻe, akā ʻo ke ʻano he nui i hāʻawi ʻia a hōʻeha paha i hoʻoholo ʻia e ke kanaka. Kokua ʻia ka holoholona me ka hui ʻana me ke kāne inā e aʻo a hoʻomohala i ke holoholona me ka lokomaikaʻi. ʻAʻole pono ka holoholona i kekahi holoholona a me kona ʻāina maoli, akā ma ka hoʻomake a me ka domestication ke lawe ʻana i ka holoholona i lalo o ka manaʻo o kāna noʻonoʻo, ʻaʻole hiki i ka holoholona a loaʻa iā ia paha ke manawa e ʻimi ai i kāna ʻai ponoʻī iā ia a me ka ʻōpio . ^ E Ha yM. A lilo i ke kuleana no ka holoholona; a no ka lawe ʻana i kēlā kuleana, he kuleana ke kanaka e mālama a mālama i ka holoholona. ʻAʻole makemake ke kanaka i kēia no ka makemake i ke kiʻekiʻe a me ke aʻo ʻana o ka holoholona akā no ka makemake ʻo ia e kau i ka holoholona i kāna ponoʻī. Ma kēia ala mākou i hoʻopaʻa ai i nā holoholona e like me ke lio, ka hipa, hipa, kao, ka ʻīlio a me nā manu. ʻO nā mea ola e hoʻowalewale i nā kino o nā holoholona i aʻo ʻia i kekahi hoʻohana ʻana me nā holoholona holoholona e hoʻomākaukau ai i ka hoʻonāukiuki i kahi kino kanaka i kekahi mau holomua a i ʻole honua. Ma kēia ʻano he hoʻololi i waena o ka holoholona, ​​a me ke kanaka. Ua aʻo ʻia ka holoholona e ke kanaka no nā lawelawe na ia e hana i ke kanaka. Hana ʻia ka manaʻo lula o ka holoholona e ka noʻonoʻo o ke kanaka, a ma ia mau hana mau a ʻano hoʻi ka ʻōnaehana makemake o ka holoholona i mākaukau e ka ʻōiwi kanaka o ka manaʻo o ke kanaka, no laila i kahi manawa lōʻihi. e lawe ʻia paha ka holoholona i kahi kūlana e hiki ai ke hui pū me ka noʻonoʻo pū. E hoʻokō ʻo ke kanaka i kāna kuleana inā hana ʻo ia i kona kuleana me ka naʻauao a me ka ʻoliʻoli, ʻaʻole ma o ka ikaika o nā kūlana a me ka huhū. E kōkua ke kanaka i nā holoholona inā e mālama ʻo ia iā lākou ma ke kukui i kuhikuhi wale ʻia a e mālama maikaʻi iā lākou a noʻonoʻo a hōʻike iā lākou i kahi aloha; kā lākou e pane aku i kona mau manaʻo i ke ʻano e hoʻohilahila ai iā ia. I ka hōʻike ʻana iā lākou ke aloha, akā, pono e mālama ʻia ka mālama. ʻAʻole kēlā ʻano aloha he mea naʻaupō me ka lapuwale ʻole, akā, ke aloha aloha ia e manaʻo ai kekahi no ka ʻuhane ma nā mea ola a pau. Inā makemake ka poʻe i kēia mea e hoʻomohala ai i nā holoholona a pane lākou iā ia i ke ʻano e manaʻo ai ke kanaka i kēia manawa i ka naʻau o ka holoholona i ke ʻano o ka manaʻo kumu. Eia naʻe naʻe, inā i ʻike maikaʻi ʻia ka holoholona e ʻoi aku ka naʻauao ma mua o ka hana maikaʻi loa i kēia manawa, ʻaʻole lākou e loaʻa i ka mana o ka noʻonoʻo a i ʻole ka kumu noʻonoʻo kumu.

ʻO ka pilina ma waena o ke kanaka a me nā holoholona, ​​he ʻino a make ʻole i ka wā e lawe ʻia ai nā holoholona mai loko mai o ko lākou wahi me i nā kānaka malū a hana ʻia e hoʻopiha i kahi wahi, ʻaʻole holoholona, ​​ʻaʻohe kanaka, ʻaʻole hoʻi he akua. Hana ʻia kēia e nā kāne a me nā wahine paha e hoʻāʻo e hana i kahi kiʻi no loko o kekahi holoholona holoholona. Kipa ʻia ka ʻīlio a me nā ʻīlio paha no ia kumu. Hana ʻia ka holoholona i mea e hoʻomana ai a hoʻomana paha. Ke ninini aku nei ka poʻe ilihune mai loko aku o ka puʻuwai piha i ka waiwai o nā huaʻōlelo palau ma ke kumu o kona hoʻomana ʻana. Ua lawe ʻia ka hana hoʻowalewale i nā holoholona i nā mea hou loa e like me ka hana ʻana i nā holoholona i nā mea hou a i ʻole ke ʻano kūikawā a hana ʻia e hana i nā lei nani a i ʻole nā ​​mea hoʻohanohano, a loaʻa nā mea lawelawe ʻumi no ka hoʻomaʻemaʻe ʻana i ka hana ʻana a mālama pono ʻia. I kekahi hihia ua hele lākou e hele pū me ka ʻīlio a lawe ʻole iā ia i loko o kahi hale kaʻa kūikawā i loaʻa ka wai hou me ka luhi. Hānau ʻia ka holoholona i kona ola a hiki i ka make ke waiho ʻia i loko o kahi kahe; ua paʻa ʻia nā hana haʻiluna ma luna a ua ukali ʻia e kāna mea hoʻomana a me kona mau hoa i kahi hale kupapaʻu i hoʻomākaukau ʻia no ia wahi, kahi i waiho ʻia ai kahi e hoʻomaha ai i loko o nā wahi leʻaleʻa a me kahi hale aliʻi i kau ʻia ma luna e hoʻomanaʻo ai i ka hanana kaumaha. ʻAʻole hoʻohewa ʻia kekahi holoholona no kēia mau mea; pau ka hoʻopili ʻia e pili i ke kanaka. Akā ua ʻeha ʻia ka holoholona e kēlā hana, no ka mea ua lawe ʻia ʻia mai loko o kona ʻano kūlohelohe a kau i loko o kahi kuikahi ʻaʻole ia e komo ai. Hoʻohālikelike ʻia ia e komo hou i loko o ka mai kahi i lawe ʻia ai a hiki ʻole ke hana maoli, hoʻohana me ka pololei ma ke kūlana i hāʻawi ʻia e ke kanaka maʻamau. ʻO kēlā hana he mea hōʻino ia i ka pono o ke kūlana e ke kanaka, nāna e kala i nā pono āpau a loaʻa i ka hoʻomāinoino ʻia e like me ke kūlana like i ka wā e hiki mai ana. ʻO ka manawa pau ʻole o ke kūlana, ka lilo ʻole o ke kālā, nā hana ʻilihune a nā poʻe ʻē aʻe i koi ʻia lākou e lilo i poʻe hana no ka holoholona, ​​a me ka wehe ʻana i ka holoholona i kahi e hāʻawi ʻia ai, e uku ʻia no ka pōʻino, nā hewa a me nā hewa. ka makeʻe i nā ola e hiki mai ana. He nui o nā hoʻopaʻi i hoʻopaʻapaʻa ʻia no kekahi kanaka nāna i hana kiʻi i waho o kahi holoholona a hoʻomana i kēlā holoholona. ʻO kēlā mau hana e hoʻāʻo ai e hana i ke akua he mea lawelawe i loko o kahi holoholona, ​​a ʻo ia mau ʻano hoʻokae e pono ai e loaʻa i nā neoneo.

Ma lalo o nā ʻano kūlana, ʻeha loa ka mana o nā holoholona i kekahi kanaka. No ka laʻana, inā nāwaliwali kahi hiamoe a hiamoe paha i ka puaa a ʻo kahi ʻīlio kahiko paha e ʻae ʻia e paʻi aku i ke kino, no ka mea, i ka manawa ʻaʻole i ʻike ke kino o ka ʻuhane a ʻaʻole manaʻo i ka manaʻo o ke kino o ke kanaka, ʻo ka manaʻo ka holoholona holoholona o ke kino kanaka e unuhiia e ka ilio a me na puaa paha a kekahi holoholona e pili ana ia mea. Holoi aku ka holoholona holoholona kokoke i a pili i ke kino kanaka no ka mea e loaʻa ana i kekahi ʻano maikaʻi mai ia. ʻO kahi hōʻike no kēia ʻo ka ʻīlio kekahi ʻīlio kahiko, e huki mau ʻia i ke kino kanaka. Hana nō ia i ke kumu pālua; i kahi e huki ʻia, akā ʻoi loa ia no ka mea e loaʻa iā ia kekahi mana magnetikoa mai ke kino kanaka i hāʻawi iā ia. Ua ʻike pinepine ʻia nā pōpoki e koho i kekahi kanaka e hiamoe ana a e hoʻopaʻa iā ia iho i loko o kona umauma a me purr contentedly me ka hoʻokaʻawale ʻana i nā magnetism o ka mea hiamoe. Inā e hoʻomau ʻia kēia mau pō ma hope o ka pō e lilo ai ka palupalu a ikaika ʻole a hiki i ka make. No ka mea, e hoʻoiho a ka holoholona i ka magnetism mai ke kanaka, ʻaʻole e hoʻonāukiuki ke kanaka i kekahi holoholona a ʻaʻole ʻoluʻolu mai ia, akā no ka mea, e hana ʻo ia iā ia i kāna ʻōlelo ʻana i ka holoholona mea ola; aka, e ao no hoi oia ia lakou ma ka hoikaika ana, e ao ai ia lakou i na mea pono a lehulehu loa, aole ka ae ana e hana e like me ko lakou lealea, no ka mea, he luhi a he kumu ole paha e hoakoakoa ia lakou, no ka mea nana e hoike me ka lapuwale he aloha o ko lakou hopena.

He Hoa [HW Percival]