ʻO ka Word Foundation
Kaʻana i kēia ʻaoʻao



THE

WORD

Vol. 13 APRIL 1911 Helu. 1

Kuleana kope 1911 na HW PERCIVAL

NA ANOINO

KĀLA mea pohihihi a me ka maʻamau maʻamau ka mea he mea pale. E kānalua ka leʻaleʻa iā mākou i nā wā kamaliʻi o kā mākou ʻike mua ma kēia ao; nā pūnao pū kekahi e hele pū me mākou ma ke hele ʻana i ke ola; Aia nā aniani i ka wā a mākou e haʻalele ai i kēia ao. Hoʻomaka ko mākou ʻike me nā pūlaka ma hope koke iho o mākou i ka lewa o ka honua a ʻike i ka honua. ʻOiai koke ka hoʻokele ʻana iā mākou iho i ʻike ʻo mākou i ka ʻike, akā he nui kekahi o mākou e nānā pono iā lākou.

E like me nā pēpē ua moe mākou i loko o kā mākou mau waʻa a nānā a nānā iā mākou i nā aniani i hoʻolei ʻia i ka paila a i ka paia paha e ka poʻe e neʻe ana i loko o ka lumi. He ʻano ʻēheu mau mea pohō kēlā a me ka pohihihi, a hiki i ko mākou hoʻoponopono iki i ka pilikia i ko mākou mau ʻōpio keiki me ka ʻike ʻana e pili ana ka ʻano o ke ʻano o ke aka i ka neʻe o ka mea nona ka palena a me ke alohilohi, a i ʻole ka neʻe ʻana o ka mālamalama i ʻike ʻia. Ua koi nō ia i ka nānā ʻana a me ka noʻonoʻo ʻana e ʻike ka nui o kahi kūhelena i ka wā e kokoke loa ana i ka mālamalama a mamao loa mai ka paia, a he liʻiliʻi a he wahi liʻiliʻi loa hoʻi i ka wā e mamao loa ana mai ka mālamalama a kokoke i ka pā. Ma hope mai, i nā keiki, ua leʻaleʻa ʻia mākou e nā ʻōpala, ʻākena, nā kao, a me nā ʻanuʻu ʻē aʻe a kekahi hoa i hana ʻia ma ka hoʻopunipuni lima ʻole o kona mau lima. I ka wa ʻelemakule, ʻaʻohe hele mākou e ʻoluʻolu hou ʻia e kēlā ʻano pāʻani. Ke mau ʻuhane nei nā ʻōuli, a noho mau nā mea pohihihi a puni lākou a ʻike mākou i nā ʻano like ʻole; he aha nā aniani, a he aha lākou.

ʻO ke aʻo ʻana o ke ao kamaliʻi i ke aʻo ʻana i ʻelua o nā kānāwai o nā pale. Ke ʻano ʻokoʻa a me ka loli o nā kukui i kā lākou kahua ma ke kahua kahi e ʻike ʻia ai me nā mea i ʻike ʻia a me nā mea i kau a i nā mana a me nā ʻano hoʻi. Nui nā liʻiliʻi a he liʻiliʻi paha nā laka e hoʻokau iā lākou i kahi lōʻihi a kokoke i ke kula ma kahi i ʻike ʻia nā mea maka.

Hiki paha iā mākou ke poina i kēia mau ʻike i ka mea e poina iā mākou i nā haʻawina nui o ka wā kamaliʻi; aka, ina i aoia lakou, alaila e nui ko lakou mea nui a me ka oiaio ia kakou ma na la mahope, i ka wa e ike ai ua loli ke luli.

Aia, aia paha i kēia manawa ke ʻōlelo nei, ʻehā mau mea e pono ai no ka hana ʻana i kahi malu: ʻO ka mua, ka mea a me ka mea e kū ana; lua, ka malamalama, ka mea i ʻikeia; kolu, o ka malu; a ʻo ka ʻehā, ke kahua a i ka pale kahi i ʻike ʻia ai ke aniani. Paʻa maʻalahi kēia mea. I ka manawa e haʻi ʻia ai he pale ʻokoʻa ka mea i waho o ke kumu o kekahi mea opaque e hoʻopuni ana i nā kukui o ke kukui e hāʻule ana ma luna o kēlā papa, he mea maʻalahi a maʻalahi ka wehewehe i ka mea e hana hou ai i ka nīnau pono ʻole. Akā ʻo kēlā mau wehewehe, ʻoiaʻiʻo ka mea i loaʻa, ʻaʻole e hoʻohiki i nā manaʻo a pau i ka ʻike. Aia kekahi peʻa i kekahi mau hiʻohiʻona kino. He ʻoi aku ka lei ma mua o kahi kaila wale nō o kekahi mea e hoʻopuni ai ka mālamalama. Hoʻopuka ia i kekahi mau hopena o ke ʻano a ua hoʻopilikia i ka noʻonoʻo.

ʻO nā kino a pau i kapa ʻia he opaque, e hoʻokau ʻia kahi pale i ko lākou kū ai ma mua o ke kumu e puka mai ai ka mālamalama; aka, o ke ano o ke aniani a me na hopena e hua ai e like me ka malamalama ana e hana ai i ka aka. ʻO nā kumu o nā pua i hohola ʻia e ka lā a me ko lākou mau hopena i ʻokoʻa i nā kukui ʻokoʻa ma muli o ka mālamalama o ka mahina. ʻO ka mālamalama o nā hōkū e hana i kahi hopena. ʻO nā kukui i hohola ʻia e ka kukui, ke hau, ka uila uila a i ʻole i nā kumuwaiwai ʻē aʻe e like me ko lākou ʻano, akā ʻo ka mea wale nō ka mea i ʻike ʻia i ka ʻike ka nui a me ka liʻiliʻi paha i ke kaʻe o ka mea ma luna o ka honua. ua kiola ʻia ka pale.

ʻAʻohe mea pilikino he opaque i ke ʻano he mea leʻa ia e hoʻopili i ka mālamalama āpau. E hoʻokaʻawale a ʻokiʻoki i kēlā me kēia kino i kekahi o nā kukui o ka mālamalama a hoʻouna a i ʻole ka pulu i nā hihi ʻē aʻe.

ʻAʻole ka pale wale nō ka pale ʻana o ka mālamalama i ka waho o ka mea e hoʻopuni ana iā ia. ʻO kahi pale i kahi mea nona iho. ʻO kahi pāpale kahi mea ʻoi aku kahi silhouette. ʻOi aku ka malu ma mua o ka nalowale o ka mālamalama. ʻO kahi peʻa kahi hoʻohālike o kahi mea i hui pū ʻia me ka mālamā kahi i kuhi ʻia ai. Ke aniani kahi kūmole o ka kope, counterpart, pālua a pālua paha, a me ka hanu o ka mea projected. Aia ka lima ʻelima kumu kūpono i ke kumu o ke aniani. ʻO ka lima ʻelima ka malu.

Ke nānā mākou i ke aniani ʻike mākou i ke kiko o ka mea i kau ʻia, ma luna o kahi wahi e kū pono ana i ka pale. Akā ʻaʻole ʻike mākou i ka pale. ʻO ka uhi maoli a me ke aniani maoli ʻaʻole ia he kikoʻī. ʻO ke aniani kahi hoʻohālike o ka pale o ka ʻaoʻao i loko a me kahi i waho o ke kino. ʻAʻole ʻike ke ʻike o ka loko o ke kino no ka mea ʻaʻole i ʻike ka maka i nā kukui o ka mālamalama e hele mai ana me ka ʻaoʻao o ke kino a hoʻolālā i kona pale. ʻO ka uhi a me ke aniani āpau i ʻike ʻia e ka maka ʻana ke kiko o ke kukui wale nō, e ʻike ai ka maka. Akā inā i hoʻomaʻamaʻa ʻia ka ʻike, ʻike ʻia ka mea ʻike i ka loko o ke kino ma kāna mau wahi āpau ma o kona pāpale, no ka mea e hoʻowalewale ʻia ka mālamalama e ala i ke kino a ke kau nei i kahi kope o nā ʻāpana a ke kino e kaʻi aku ai ua hala. Ka ʻike ʻia o ka hiʻohiʻona ka ʻike i ʻike ʻia i ke aniani, ʻo ia ka mea e hoʻākāka i ka mālamalama o ke kukui i ke ʻano o ke kino ke ʻike ʻia, ke kau nei iā ia i kahi kope o ka pale, a hoʻopili ʻia ʻia e ka malu o ka kekone e hoʻomau i ka manaʻo ma hope o ke kino a i ka ʻāʻī paha e kaʻi aku ana.

Inā nānā ka maka o ka papa i ka ʻili o ka mālamalama e hele ana ma loko o nā kino i kapa ʻia ʻo ka opaque a ke kiola nei i ke aniani, e hoʻomau kēia papa i ka manaʻo a me ke aniani, a hiki paha i kekahi ke ʻike mākaukau e ʻike i nā ʻaoʻao wale nō i waho o ka kiʻi, akā e wehewehe a hoʻoili i loko o ka mea maoli o kēlā kalai. Hiki ke hōʻike i ke ʻano o ke ola o ka manawa i ka manawa o ka hiʻona a wānana i nā ʻōlelo i ka wā e hiki mai ana o ka maʻi a me ke olakino e like me ke ʻano o ka maʻi. Akā ʻaʻole i waiho i ka peli a i ʻole pulu i ke ʻano o ke aniani e like me ka ʻike ʻia e ka ʻike kino maʻamau. ʻO ka mea i kapa ʻia he pale, mai kahi kū i ke kino, hana i kekahi mau hopena, akā ʻaʻole i ʻike ʻia.

(E hoʻomau 'ia)