NO KE KAHUʻUI KULA

Harold W. Percival

PART I

KA MEA, A i ole IDOLATRY o DOLLAR

Inā wau inā he kālā! Kālā !! Kālā !!! Nui ka poʻe i hana i kēia kāhea a hoʻopiʻi me ka makemake nui a me ka makemake nui, a ua ʻoi aku lākou ma hope o ko lākou makemake makemake e noʻonoʻo i ka mea a lākou e makemake ai e hana, a ʻo ia hoʻi, me ke kālā-Mana Mana.

A ʻo ka ʻoiaʻiʻo hoʻi ka kālā! ʻO ke kālā i kēia wā he uku a i ʻole ka pepa a i ʻole nā ​​mea hana ʻē aʻe e like me ka huina i kūkākūkā ʻia ai a hoʻohana ʻia ma ke ʻano o ke kumukūʻai no ka uku, a loaʻa ʻia ma ke ʻano he uku no ka waiwai i hāʻawi ʻia. A waiwai a waiwai paha i kēlā me nā mea āpau a manaʻo ʻia i nā ʻōlelo kālā.

ʻO ke kālā kai ʻoni-ʻoiaʻiʻo e like me ka huahana o ka ʻoihana e like me ka mea he leʻaleʻa e hauʻoli. Akā ʻike i nā Bulls a me nā Bears i ka piʻi ʻana a i ʻole hāʻule o ka mākeke lāʻau! A i ʻole e ʻike ʻia ma hea kahi o ke gula no ka lawe. A laila, ʻoluʻolu ke ʻano me ka maikaʻi o nā poʻe aloha e haehae ʻia kekahi i kekahi, i mea e loaʻa ai iā ia.

No ke aha ka poʻe e noʻonoʻo a hana i kēlā me ke kālā? Pili ka poʻe a hana i kēlā me ke ʻano no ka mea o ka hoʻomohala holomua ʻana o ka ʻoihana a me nā ʻoihana, ua ulu nui lākou i ka manaʻoʻiʻo i ka kūleʻa a me nā mea maikaʻi o ke ola e manaʻo ʻia i nā mea o ke kālā; ʻaʻole lākou he mea kālā ʻole, ʻaʻole hiki ke hana; a me ka kālā ke loaʻa iā lākou ka mea a lākou e makemake ai, a e hana paha e like me kā lākou makemake. Ua hoʻopilikia kēia manaʻo i nā kānaka i ke kala kālā, a ua makapō iā lākou i nā mea maikaʻi aʻe o ke ola. I kēlā mau kālā kālā-kālā, nā kālā is ka Mana Loa, ke Akua kālā.

ʻAʻole ʻo ke kālā a ke Akua mai kēia manawa hou mai. Aole ia he helehelena o kana olelo; he hui kuhiʻo ia, i hana ʻia e ka manaʻo o ke kanaka i ka wā kahiko. I loko o nā makahiki ua nalowai a loaʻa paha iā ia ka mana ma ka hoʻohālikelike ʻana e nā kānaka, a ua uku ʻia ka haipule iā ia e kāna mau kahuna a me kāna mau wahine. I kēia mau lā ke hoʻonui nui nei ke kālā a ke Akua e ka manaʻo a me ka makemake a me ka noʻonoʻo ʻana o nā mea aloha kālā a me nā mea mālama kālā, aia ʻo ia kahi kokoke loa i ka palena o ke kaʻina kālā. Aia kekahi pilina paʻa o ka launa pū ʻana i waena o ka poʻe hoʻomana o ke kālā a ke Akua. He lili i ko Akua a hoʻopaʻi hoʻi ʻana. E koi i mua o nā akua a pau, a makemake i nā poʻe e hoʻomana iā ia me ko lākou manaʻo a me ko lākou makemake a me ko lākou manaʻo.

ʻO ka mea nāna i manaʻo i ke ola, ʻo ia ke ʻona kālā, inā ʻaʻole lākou i aʻo hou aku, ʻo ke kālā ke kumu o ka hāʻawi ʻana iā lākou i ka nui o kā lākou manaʻo i makemake ai, akā i kēlā manawa ke pale aku nei iā lākou mai ka mahalo piha i na mea a lakou i loaa ai; ʻaʻole i hiki i kā lākou kālā ke hana no lākou i kā lākou mea i manaʻo ai; i ko lākou mālama i ka loaʻa ʻana o ke kālā i hoʻohemo ai iā lākou mai ka leʻaleʻa a me ka leʻaleʻa a ka poʻe ʻilihune i hiki ai ke ʻoliʻoli; Hāpai ʻia nā kuleana i hoʻoili ʻia ai ke kālā he mea hauʻoli a hū ʻole; a i ka wa e ikea ai kekahi ia ia iho i kauwa nana, aka, ua nni loa ka laweʻa iā ia iho mai kona mau maka mai. ʻOiaʻiʻo, e lilo ia i mea paʻakikī i ka mea ʻaʻole i noʻonoʻo pono i ka ʻike i nā ʻike; a, ʻaʻole e manaʻoʻiʻo ka poʻe kālā kālā. Akā ʻoi paha ka maikaʻi e noʻonoʻo i ka pau ʻana o nā truism e pili ana i ke kālā.

ʻOi aku kahi kālā ma mua o ka mea hiki ke hoʻohana pono no kāna mau pono āpau a me kāna mau hana pono pōkole he ʻupepili, kahi kuleana; ʻo kona hoʻonui a ʻoi aku ka mālama ʻana i lilo i kaumaha nui.

ʻAʻole hiki ke kūʻai kālā i ke kālā me kona mana kūʻai. ʻO ka poʻe a pau e ʻimi ana i ke kālā no lākou iho, ua maikaʻi ʻole lākou i ka helehelena. He kālā ʻole ʻole ke kālā. ʻAʻole noʻonoʻo ka kālā.

ʻO ke kālā kālā i ka hopena me ka nele a me ka ilihune a me ka palaualelo ʻole aʻe o kekahi, ʻo ia ka manawa like ka hana ʻana i ka manaʻo noʻonoʻo no ka wā e hiki mai ana.

Hiki i ke kāne ke hoʻolilo kālā, akā ʻaʻole hiki i ke kālā ke hana i ke kāne. ʻO ke kālā he mea hoʻowalewale o ke ʻano, akā ʻaʻole hiki iā ia ke hana; ʻaʻole ia e hiki ke hoʻohui iā ia a lawe i kekahi mea mai kou ʻano.

ʻO ka mana nui o ke kālā, ua hāʻawi ʻia e ia e nā kānaka; ʻAʻohe kālā o kona mana ponoi. ʻAʻole waiwai ke kālā ma mua o ka waiwai i hāʻawi ʻia e nā mea i hoʻohana ia ai a i ʻole ke kālepa ʻana ma loko. ʻAʻole ke gula i ka waiwai o ka hao.

I hoʻokahi hapa o ka berena a me kahi ʻaihue wai ka ʻoi aku ma mua o ka miliona miliona no kahi kanaka e ʻānai nei ma kahi wao.

Hiki i ke kālā ke hoʻopōmaikaʻi a i hōʻino paha - ma ke ʻano o ka hoʻohana ʻia ʻana.

E manaʻoʻiʻo nā kānaka i kahi āpau a hana i nā mea āpau no ke kālā.

ʻO kekahi poʻe he poʻe kālā kālā; loaʻa nā kālā i nā poʻe ʻē aʻe ma ka haʻi ʻana iā lākou pehea e loaʻa ai ke kālā.

ʻO ka poʻe i lawe kālā pinepine iā lākou e ʻike pehea e waiwai ai. ʻO ka poʻe i ʻike maikaʻi i ka waiwai o ka kālā, ʻo ia ka poʻe i aʻo pehea e hana ai, ʻaʻole ma ka noʻonoʻo a me ka keʻa akā ma ka noʻonoʻo ʻana a ma o ka hana paʻakikī.

Hoʻolimalima kālā kālā i nā kālā no ka poʻe ʻike i ka hoʻohana ʻana, akā lawe pinepine ia i ka hōʻino a me ka hōʻino i ka mea ʻilihune waiwai.

E kōkua ka hoʻomaopopo ʻana i kēlā me kēia mea e hāʻawi i kahi mea pono i ke kālā.

Ua hoʻāʻo ka mea mālama kālā i kāna kālā i ke kālā no ka Mana Loa. Ua hoʻohaʻahaʻa ʻia kāna mau ʻoihana i nā kūlana a hōʻemi i ka hilinaʻi o nā ʻoihana ʻoihana. Ma nā ʻoihana ʻē aʻe, ʻaʻole maikaʻi ka ʻōlelo a ke kanaka "e like me kāna pilina," a no laila ke kānalua pinepine ʻia nā mea ʻelua.

ʻAʻole mālama ʻia ke kālā ma lalo o kahi pōhaku i loko o ka hale paʻahao, aiʻole ma waena o nā papa i loko o ka attic, a kanu ʻia paha i loko o ka ipu hao ma ka māla ma lalo o kahi pā pōhaku, no ka mālama palekana. ʻAʻole mālama ʻia ke kālā me ke kālā ʻole a me ka pepa. Hoʻololi ʻia "hoʻolilo ʻia" i loko o nā ʻoihana a i ʻole nā ​​ʻāpana a i ʻole ʻo ia kahi ʻoihana, kahi e māhuahua ai a nui aʻe a nui hoʻi ke helu ʻia a mālama ʻia i loko o ka hale hale paha a i loko o ka pā hao. Akā, ʻo ka nui o ka huina, ʻaʻole hiki ke maopopo i ka mea ʻē aʻe; ʻO kahi panic a i kahi kaua paha e hōʻemi i ka waiwai i ka nui aʻe ma mua o ka hūnā ʻia i loko o ka lua o ka pā hale.

He mea lapuwale ke hoʻāʻo ʻana e hōʻino i ka waiwai o ke kālā a i ʻole e hali ke ʻike i nā kumu kūpono maikaʻi ʻole i hiki ke hoʻohana ʻia ke kālā. Akā ua hoʻoholo ʻia nā kālā e hoʻokau i ka noʻonoʻo o ka poʻe e aneane nui ʻia nā mea a pau e pili ana i ke kālā. Aneane aneane pau ia nalo a alakaʻi ʻia e ke kālā e ke Akua. Ke pilau nei ʻo ia iā lākou a ke alakaʻi nei iā lākou i ka pōʻino. Ua koi ʻo ia i nā poʻe e uhai, ae hoʻokau ʻo ia iā lākou i ka luku inā ʻaʻole ia i hina ʻole ʻia, i ʻike ʻia i ka kūlana o ke kauwā hanohano a waiho ʻia ma kona wahi kūpono.

E mālama ʻia nā waihona kālā no ka mālama a ka hāʻawi ʻana i ka wai, no laila ua hoʻokumu ʻia nā waihona kālā a i ʻole nā ​​panina he waihona no ke kālā, a no ka hoʻopuka kālā ʻana i nā ʻano kālā a me nā manaʻo like ʻole. Aia nā waihona kālā i mau wahi a i ʻole mau hale pule o ka noho aliʻi, akā ʻo ka noho aliʻi maoli nō i loko o nā naʻau a me nā naʻau o nā mea i hoʻokumu i ke kālā Ke Akua, a ma nā puʻuwai a me nā naʻau o nā mea e kākoʻo iā ia e kā lākou hoʻomana ʻana. Noho ʻo ia i laila, ʻoiai nā kahuna a me nā mea hana o nā hōʻailona kālā e uku ai iā ia, a me kāna mau mea noiʻi ma ka honua e noi aku iā ia a makemake lākou e hoʻolohe i nā kauoha a kāna poʻe kahuna.

ʻO ke ala maʻalahi o ka hoʻokaʻawale ʻana i ke kālā a ke Akua a me ka hoʻohaʻahaʻa maʻalahi ʻana i kāna mau kahuna a me nā aliʻi, no ka ʻike maopopo i ka poʻe kālā he kālā wale nō kēia. dala or pepa; he keiki a ʻakaʻaka hoʻi e hoʻāʻo a pau e hana i ke kālā me ka noʻonoʻo a i ʻole kekahi manaʻo noʻonoʻo o ka metala a i ʻole pepa; i ka maikaʻi loa, ʻo ke kālā he lawelawe pono wale nō, ʻaʻole pono ia e lilo i haku. A ʻo kēia ka mea maʻalahi loa, akā i ka wā i hoʻomaopopo ʻia ai ka ʻoiaʻiʻo a me ka manaʻo, ua nalowale ke kālā a ke Akua i kona noho aliʻi.

Akā pehea ka mea kālā kālā, nā mea hoʻohana a me nā mea hoʻopunipuni! Ma hea lākou e hoʻokomo ai? ʻAʻole kūpono lākou i loko. ʻO ia ka pilikia. I ka hoʻāʻo ʻana e komo, komo kālā ka ʻoihana kālā a me ke aupuni ma waho o ka wahi, a me ka hōʻino. ʻAʻole lilo ke kanaka mea hoʻopukapuka kālā a i ʻole ke kanaka kālā i kahi loli o ka noho hana; he kanaka maʻamau ʻo ia i ka mea hiki ke loaʻa, a e ʻike i kahi kūlana ʻoi aku ka maikaʻi a me ka hanohano, aia paha ma ke aupuni. ʻAʻole kūpono ia e loaʻa i ke kālā e lilo i pāʻoihana. Pono ke ʻoihana e hoʻohana i ke kālā ma ka hana o kāna ʻoihana (ʻoihana, a ʻoihana kālā paha) akā ʻaʻohe pono o ke ʻoihana a pono e ʻae i ke kālā e hoʻoponopono a hoʻokele paha i kāna ʻoihana. Poke? I? O man? ʻO ka ʻokoʻa ka ʻokoʻa ma waena o ka ʻano a me ke kālā. Ua lilo ke kālā i kumu a me ka nawaliwali o kā ʻoihana pāʻoihana.

Pono ke ʻano o ke ʻano a me ka ikaika o ka ʻoihana. ʻAʻole hiki ke nani a me ka hilinaʻi ka ʻoihana inā hoʻokumu ia ma ke kālā, ʻaʻole ma ka ʻano. ʻO ke kālā ka menace o ka honua ʻoihana. Ke hoʻokumu ʻia nei ka ʻoihana ma ke ʻano, ʻaʻole i ka kālā ke manaʻoʻiʻo a puni ka ʻoihana ʻoihana, no ka mea ua hoʻokumu ʻia ke ʻano ma ka ʻoiaʻiʻo a me kaʻoiaʻiʻo. ʻOi aku ka ikaika a paʻa ke ʻano ma mua o nā panakō. E like me nā ʻoihana kūʻai aku e hilinaʻi nui ma ka hōʻaiʻē, pono ka hilinaʻi ma luna o ke ʻano he kuleana, ʻaʻole ma ke kālā.

Aia kahi ala maʻalahi i ka hana ʻoihana me nā pilikia ʻole o ka mokuʻāina a me nā ʻoihana, ʻo ia ka mea i lawe ʻia e ka mea hoʻopunipuni kālā, nā kāhuna o ke kālā kālā a ke Akua. ʻO ka pilina kūpono ma waena o ke aupuni a me nā kānaka, ʻo ia ke aupuni ka mea e hōʻoia i ka poʻe a ʻo ka poʻe hoʻi ke lilo i mea mālama i ke aupuni. E pili ana i ke kālā, hiki ke hana ʻia kēia mea e ka mea ʻike pilikino a i ʻole ke kanaka ʻoihana, nona ka ʻano e pili ana i ka ʻoiaʻiʻo a me ka ʻoiaʻiʻo a me ka mālama ʻana i kāna mau kirimana, ʻo ia ke kuleana. E ʻike ʻia kēia mau kāne i ka aupuni a e ʻike ʻia no nā poʻe ʻē aʻe. E waiho kēlā kanaka kēlā me kēia kanaka i kāna kālā me ke aupuni a me ka loaʻa ʻana o kāna kālā a me kona paʻa ʻana i kahi palapala paʻi, e lilo ia i mea kūʻai mai i ke aupuni. E lawe ʻia aku nā kumukūʻai kālā ma loko o kahi keʻena o ke aupuni. ʻO ke kūlana kālā o ke kanaka a a ʻo kekahi ʻoihana paha e hoʻopaʻa pū me ke aupuni. ʻO kekahi kāne kūʻokoʻa ʻole, ʻaʻole wiwo e hoʻopio. ʻO ka mea i hōʻole ʻole i kāna hōʻoiaʻiʻo a hāʻawi aku paha i nā ʻōlelo hoʻopunipuni maoli e ʻike ʻia a hoʻopaʻi ʻia ʻo ia, ʻaʻole ia e hilinaʻi ʻia e kekahi ʻoihana e pili ana i kāna ʻoihana, ʻaʻole loaʻa nā kālā kālā e hōʻaiʻē ʻia. Akā me ke ʻano a me ka hiki a me kahi palapala maʻemaʻe, a me ke kuleana, hiki iā ia ke hōʻaiʻē mai ke aupuni no kekahi ʻoihana pono.

He aha hoʻi ka loaʻa o ke hoʻololi i ke aupuni i panakō, a no ka ʻoihana ke hoʻomohala i kāna ʻoihana kālā ma o ke aupuni, ʻaʻole ma o nā waihona kālā maʻamau, e like me kēia manawa? Nui nā pōmaikaʻi nui, a ʻaʻole i lilo ke aupuni i waihona. ʻO kahi keʻena aupuni ʻo ia ka ʻoihana kālā, a loaʻa iā ia nā keʻena i nā wahi e pono ai. Kūʻē kekahi hewa o kēlā me kēia ʻano i ke kālā a hoʻokumu ʻia i ke kālā, a lawe ʻia ka hana hewa nui me ke kālā. ʻAʻole hoʻolimalima kālā nā hale mālama kālā i nā kala i nā lawehala. Akā hiki i nā betweens ke hōʻaiʻē kālā i ka kolera no ka mālama kālā ʻana i nā hana hewa o ka nui nui. Ma waho o nā panakō e pau ka hana hewa. ʻAʻole hiki i ka poʻe hele kālā ke hōʻaiʻē mai ke keʻena kālā o ke aupuni no ka ʻoihana kūʻai ʻole ʻole. A laila he mau liʻiliʻi liʻiliʻi o nā ʻoihana, a me ka emi ʻana o ka panakalupa. I kēia manawa, wehe ke kālā a me nā waihona mai kahi aupuni. Me kēia mau mea o ka ala, e hui pū ʻia ka ʻoihana a me ke aupuni a loaʻa kā lākou makemake maʻamau. Me ka ʻoihana kālā, e hoʻokomo ʻia ke kālā ma kāna wahi kūpono; aia ka hilinaʻi ma ka ʻoihana, e hui hou ke aupuni a me ka ʻoihana. E emi iki ana ka kālā i kēia manawa a ka poʻe a lilo ka makaʻu i ka wā e hiki mai ana ma o ka hilinaʻi pono ʻana iā lākou iho. Ma waena o nā pono he nui o ka lawe ʻana i kāna ʻoihana ma o kahi ʻoihana kālā kālā, ua makemake ʻia nā mea āpau a me nā ʻoihana e ʻike i ko lākou kuleana no ka kūpaʻa o ke aupuni, e like me kā lākou manawa o ka mālama ʻana i nā hana. i kā lākou hana ponoʻī. ʻĀnō, ma mua o ka hoʻomaopopo ʻana no ke kuleana no ka hoʻolaʻa a me ka ikaika o ke aupuni, hakakā ʻo ka ʻoihana e loaʻa ka waiwai kūikawā mai ke aupuni. ʻO kēlā me kēia hoʻāʻo ʻana e hoʻokūkī i ka demokala; nāwaliwali a maloʻo ia e hoʻonāukiuki i ke aupuni e nā kānaka.

Ke nānā aku nei ia mai kēlā hope aku, i ka manawa e ʻike ai nā kānaka i nā mea a me ke ʻano maoli o ko lākou ʻano, he mea kaulana loa ka kālai politika o kēia lā. A laila ʻike ʻia nā kāne o kēia lā, ʻoiai nā kāne, ua maikaʻi loa i ka puʻuwai; aka o ua mau kāne lā, me he mea lā e hana ana i nā politika, ua ʻoi aku ka ʻoi aku e like me nā ʻīlio hihiu a me nā alopeke i like me ka mea i like me ka poʻe maʻamau. I ke kūlana kālai'āina i kēia manawa - ke hoʻohana nei kēlā me kēia pākahi politika i nā manaʻo āpau a me nā mea hana e hoʻowahāwahā ai i ka poʻe ʻē aʻe ae loaʻa ai ka lokomaikaʻi o ka poʻe e loaʻa ai kā lākou mau balota a e loaʻa ai ke aupuni — he huhū ia e hoʻokumu i kahi. kālā kālā o ke aupuni. ʻO ia paha ka hewa maikaʻi loa i hiki ke hoʻohui ʻia i nā hewa nui e hoʻomau nei o ke aupuni. A laila ʻo nā hili kālā a me nā kālā kālā a me nā kālā ʻo Napoliona e hoʻopilikia i kēlā ʻoihana kālā. Aʻole! ʻAʻole hiki ke hoʻāʻo ʻia ke ʻano o ka ʻano like a hiki i ka poʻe kaukaʻāina a me nā ʻoihana ʻoi aku ka ʻike maka maikaʻi e ʻike ai i nā pono o ia mau a me ka pono. E ʻike ʻia nā pōmaikaʻi ma ka noʻonoʻo ʻana i ka pilikia o ke kālā a me kona hoʻohana pono ʻana a me ka waiho kālā ʻana ma kāna wahi kūpono.

ʻO ka hope, aia kahi waihona, e like me ke keʻena kālā o ke aupuni, ke hoʻoholo nei ka poʻe e loaʻa kahi aupuni aupuni maoli. Hiki ke lawe ʻia kēia e ke aupuni kūʻokoʻa o ke kanaka. A e lilo ana kēlā i kēlā me kēia mea i alakaʻi ai iā ʻoe iho, aia ke aupuni kūʻokoʻa o ke kanaka, e ka poʻe no ka poʻe āpau. Eia naʻe ka moeʻuhane! ʻAe, he moeʻuhane kēia; akā ʻo ka moeʻuhane he mea ʻoiaʻiʻo ia. A me nā hana ʻē aʻe a pau i ka hana kuʻina ka wā i kū ai ʻo ia ka moeʻuhane-ʻoiaʻiʻo i mua o ka lilo ʻana i ka mea paʻa. ʻO ka mīkini, kelepona kelepona, kelepona, ʻĀpana, ka mokulele, ka lekiō, ʻo ia nā moe a pau i ka lōʻihi ma mua; kēlā me kēia ʻano moeʻuhane ʻino ʻia, hoʻowahāwahā ʻia, a kūʻē hoʻi; aka, he mau meaʻoiaʻiʻo lākou. Pēlā nō, ʻo ka moeʻuhane o ka hoʻohana pono kālā i kāna pili ʻana i kāna ʻoihana a hiki i ke aupuni ke hiki a lilo i manawa. A pono a hōʻike ʻia ke ʻano ma mua o ke kālā.

Pono ke aupuni Demokalaka e lilo i mea ʻoi i loko o ka United States inā e hoʻomau ka ʻōwili.

Kuleana kope 1980 e The Word Foundation, Inc.