NO KE KAHUʻUI KULA
Harold W. Percival
Mahele III
KA PALAPALA HOU
He aha ka hana aupuni? ʻO ka mea e ʻōlelo ʻia ana he mau mea a ia iho paha, me ka ʻike maoli, i ka nui o nā manaʻo a me nā makemake o ka mea ʻike e waiho ana i loko o ke kino kanaka, ʻo ia ka mea hoʻokele o ke kino. ʻO ke aupuni ke mana, hoʻokele a me nā ʻano e noho aliʻi ai kekahi kino a i aupuni paha. ʻO ke aupuni kūʻokoʻa e pili ana i kēlā kanaka, no laila, ʻo ia ke manaʻo a me nā makemake a kekahi i makemake ʻia a i ke ʻano a me ke ʻano a me ke ʻano a me nā manaʻo a me nā manaʻo a me nā kuko e hoʻonāukiuki i ke kino, e kaohi ʻia a kāohi ʻia e ka maikaʻi a me nā makemake a kekahi. noʻonoʻo a hana e like me ka kūpono a me ke kumu e like me nā kūlana o ka mana i loko, ʻaʻole i kaohi ʻia e nā makemake a i ʻole ka hoʻāhewa ʻia ʻana i nā mea o nā manaʻo e like me ka mana mai waho o ke kino. Ke hoʻokuʻi nei nā manaʻo a me nā makemake a kekahi hoʻi i nā ikaika o ke kino ke hoʻoponopono a mālama ʻia i ka ikaika a me ka ikaika, no ka mea, ʻo ka pono o kekahi mau manaʻo e kūleʻa ana i nā makemake o ke kino ka palu a hōʻino ʻia, akā ka manaʻo a me ka pono o ke kino no ka ka makemake hope loa a me ka maikaʻi o kēlā me kēia makemake.
ʻO ke aupuni kūʻokoʻa o ke kanaka, i ka manawa i hoʻonui ʻia aku i nā kānaka o kēia ʻāina, ʻo ke aupuni aupuni. Me ka pololei a me ke kumu ʻo ka mana ma loko mai, e koho nā kānaka i mea i ʻelele no lākou e hoʻokele iā lākou wale nō ka poʻe hoʻomaʻamaʻa kūʻokoʻa a i ʻole hoʻi he mākaukau. A pau kēia e hoʻomaka ka poʻe e hoʻokumu i kahi Demokala maoli, ʻo ia ke aupuni o ka poʻe no ka maikaʻi maikaʻi loa a me ka pono o ka poʻe holoʻokoʻa ma ke ʻano he poʻe hoʻokahi. ʻO nā ʻano aupuni e like me ka ikaika loa o ke aupuni.
ʻO ka Demokala e like me ke aupuni kūʻokoʻa no ka poʻe a nā lāhui a pau e ʻimi ʻimi nei. Ma ke ʻano o ka ʻokoʻa a ke kūʻē ʻana i ko lākou ʻano a me nā ʻaoʻao paha ke ʻano, ʻo ke aupuni demokarata ʻo ke ʻano a nā kānaka a pau e makemake ai, no ka mea, e ʻae iā lākou i ka manawa kūʻokoʻa a me ka maluhia loa. A ʻo ka demokrasi maoli ka mea a ka poʻe lahui a pau, inā ʻike lākou i ka hana no ka pono o ka poʻe āpau ma ʻAmelika. E hiki nō paha ia, inā e hoʻokō ʻo nā kānaka like ʻole i ke aupuni ʻoi a no laila e lawe i ka manawa kūpono loa i hāʻawi ʻia no ka poʻe e noho ana i ka mea i kapa ʻia, "ʻO ka ʻāina kuʻuna a me ka home o ka poʻe koa."
ʻAʻole makemake ka poʻe naʻauao e hiki i ke aupuni aupuni ke hāʻawi iā lākou i nā mea a lākou e makemake ai. E ʻike ka poʻe naʻauao ʻaʻole hiki i kekahi kanaka o ke ao ke loaʻa nā mea a pau āna e makemake ai. ʻO kahi pāʻina politika a i ʻole kāna moho no ke keʻena e hoʻohiki nei e hoʻolako i ka makemake o kekahi papa ma kahi e lilo ai nā papa ʻē aʻe, e lilo ana ia i mea kolohe no nā balota a me kahi mea pilikia. ʻO ka hana kūʻē i nā papa āpau, ʻo ia ka hana e kū'ē ai i ka demokala.
E lilo kekahi o nā hui aupuni i ka hui kanaka a pau o ka poʻe e hoʻonohonoho pono iā lākou iho i loko o nā papa he ʻehā a kauoha paha e ko lākou manaʻo a me ko lākou manaʻo. (“Hoʻā ʻia ʻia nā papa ʻehā” i "ʻElani Kūpono o nā kānaka".) ʻAʻole ʻele ʻia nā papa ʻehā e ka hānau a i ʻole ke kānāwai a i ke kūlana kūloko a i ʻole ma ke kūlana aupuni. ʻO kēlā me kēia kanaka kekahi o nā papa ʻehā e like me kāna i manaʻo ai a manaʻo hoʻi, ʻano maoli a ʻike maoli. ʻO kēlā me kēia kauoha ʻehā he pono no kēlā me kēia ʻekolu. E hōʻeha kino i kekahi o ka ʻehā no ka makemake o kekahi ʻano ʻē aʻe e kū'ē maoli aku i ka makemake o nā poʻe āpau. Ke hoʻāʻo nei e hana i kēlā mea lapuwale e like me ke kūʻē i kona wāwae no ka mea ua hina kona wāwae a ke kau ʻo ia ma kona lima. He aha ke kū'ē i ka makemake o kekahi hapa o ke kino kū'ē i ka hoihoi a me ka pōmaikaʻi o ke kino holoʻokoʻa. Pēlā nō, e loaʻa ana ka ʻeha o kekahi kanaka i ka nele o nā kānaka āpau. No ka mea ʻaʻole i ʻike nui ʻia kēia ʻike koʻikoʻi e pili ana i ka demokala, ua hoʻokō ʻole ʻia ka Demokala e like me ka aupuni kūʻokoʻa o kahi poʻe i nā wā kūwaho i hala i ka wā o ka hoʻokolokolo ʻana. Ua hele hou i kēia wā e hoʻokolokolo ai. Inā ʻo mākou he kanaka a he poʻe like ʻaʻole e hoʻomaka a hoʻomaopopo a hoʻomaʻamaʻa i nā loina o ke aupuni, e pau ka hana o kēia kuʻuna.
ʻO ka Democracy e like me ke aupuni kūʻokoʻa he mea no ka noʻonoʻo a me ka hoʻomaopopo. ʻAʻole hiki ke hoʻoikaika ʻia ka Demokrasia ma luna o kahi poʻe a i ʻole kekahi kanaka. E lilo he hui mau e like me ke aupuni i nā kumumanaʻo e pono ke ʻae ʻia e nā mea āpau, a i ʻole ma ka hapa nui o ka poʻe i hoʻomaka, no ka lilo i aupuni no kēlā me kēia kanaka. ʻO nā meaʻoiaʻiʻo: ʻO kēlā me kēia kanaka i hele mai i kēia ao, e noʻonoʻo a manaʻo iā ia iho i loko o kekahi o nā papa ʻehā a kauoha paha, ma ke ʻano he limahana hana, a he mea kūʻai paha, a i nā mea noʻonoʻo, a i ʻole nā mea ʻike. ʻO ia ka kuleana o kēlā me kēia kanaka i kēlā me kēia o nā kauoha ʻehā e noʻonoʻo a ʻōlelo i kāna mea e manaʻo ai; he kuleana ia o kēlā me kēia e hoʻokomo iā ia iho i kāna mea e koho ai; a, aia no ka pono malalo o ke kanawai no kela a me keia he kaulike i na kanaka a pau.
ʻAʻole hiki i kekahi kanaka ke lawe i kahi kanaka ʻē aʻe i waho o ka papa i waiho ʻo ia iā ia a hoʻokomo iā ia i loko o ka papa ʻē aʻe. ʻO kēlā me kēia kanaka i kona manaʻo ponoʻī a me kona manaʻo e noho nei ma ka papa i loko o ia ʻano, a i ʻole me ka noʻonoʻo a me ka manaʻo e hoʻokomo iā ia iho i loko o kahi papa ʻē aʻe. Hiki i kekahi kanaka ke kōkua a kōkua ʻia paha e kekahi, akā pono kēlā me kēia mea e hana i kāna manaʻo ponoʻī a me ke ʻano a hana ʻana. Ke neʻe nei ka poʻe a pau o ka honua iā lākou iho i kēia mau papa, e like me nā mea hana ma ke ʻano o ke kino, a i ʻole ka mea kūʻai aku, a i ʻole ka mea noʻonoʻo, a i ʻole ka mea ʻike. ʻAʻole like ka poʻe hana ʻole ma ka hana o ka poʻe. ʻAʻole hoʻonohonoho nā kānaka iā lākou iho i loko o nā papa ʻehā a i ʻole nā kauoha; ʻaʻole lākou i noʻonoʻo i ka hoʻonohonoho. Eia nō naʻe, no ko lākou noʻonoʻo ponoʻī lākou e lilo i mana o ia mau kauoha ʻehā, ʻaʻohe mea o ko lākou hānau ʻana a i ko lākou kūlana i ke ola.
Kuleana kope 1980 e The Word Foundation, Inc.